1ـ جوانی، بهار عمر
نوجوانی و جوانی بهار عمر و هنگام شکوفایی آن، و آغاز فراز و نشیبهای روحی و جسمی و رسیدن به رشد است. در این دوره کم کم شخصیت انسان شکل می گیرد و پرسشهای فکری و فرهنگی بسیاری در ذهن جوان پیدا می شود.(1) روزهای جوانی لبریز از زیبایی، نشاط، احساسات، لذتهای متنوع، تفریح، و آراستگی است. از سوی دیگر، خداجویی و خدایابی و دین باوری از ویژگیهای این دوران است. ما با درک این ویژگیها و انرژی متراکمی که در آنها وجود دارد، و با تبیین صحیح باورها و ارزشهای دینی و مذهبی، می توانیم روح ناآرام جوان را آرامش و اطمینان بخشیده و او را به نجات و کمال برسانیم.
در این نوشتار، می کوشیم تا با استفاده از آیات قرآن و آموزه های دینی و سیره عملی پیامبر و امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ جوانان را به سوی قرآن کریم فراخوانیم؛ دست کم فاصله جوان را با قرآن بکاهیم و بذر وحی در دلش بکاریم.
عوامل مؤثر در تکوین شخصیت نوجوانان
والدین و مربیان باید نقش تربیتی خود را در به وجود آمدن شخصیت انسانی و اخلاقی در نوجوانان ایفا نمایند؛ زیرا شخصیت نوجوانان و جوانان در خانه و کانون خانواده شکل می گیرد و چگونگی شکل گیری آن به نحوه نگرش والدین و رفتار تربیتی آنان باز می گردد.
پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می فرماید:
«اَکْرِمُوا اَوْلادَکُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَهُمْ یُغْفَرْ لَکُمْ.»(2)
«فرزندانتان را محترم و گرامی بدارید و رفتارشان را نیکو گردانید تا آمرزیده شوید.»
این روایت، به ارزش و منزلت کودک و نوجوان در نظام الهی اشاره دارد و پدر و مادر را شکل دهنده رفتارهای اجتماعی و فردی آنان می داند. شخصیت مطلوب، شخصیتی متعادل و متعالی و هماهنگ با تمام ابعاد وجودی نوجوان است.
پدر و مادر برای تربیت و رشد شخصیت فرزندان، باید عدالت را در میان فرزندان رعایت نمایند؛ حتی در کوچک ترین امر تربیتی، مثل بوسیدن فرزندان، باید ظرافت خاص وجود داشته باشد تا به رشد شخصیت آنان لطمه ای وارد نشود.
مردی نزد پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ نشسته بود. در همین حال پسرش وارد شد. مرد او را بوسید و روی زانویش نشاند. سپس دخترش وارد شد، دخترش را جلوی خود نشاند. پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ از این عمل تبعیض آمیز او ناراحت شد و فرمود: «چرا در میان فرزندانت عدالت و مساوات را رعایت نکردی؟» سپس فرمود:
«انّ الله تعالی یُحبُّ ان تعدلوا بین اولادکم حتّی فی القبله.»
«خداوند دوست دارد میان فرزندانتان، حتی در بوسیدن، عدالت را رعایت نمایید.»