برخی از پیامك های شما به غدیر خم:
آمار مطالب
آمار کاربران
آمار بازدید
.gif){kind=small}
- 1394/4/13
کلمه ی قرآن به معنای خواندن است و از آن جا که باید با خواندن آیه های قرآن کریم، با راه های سعادت آشنا شویم. به این کتاب « قرآن » گفته می شود.
قرآن کریم با قرآن مجید با هم فرقی ندارند ؛ منظور از این دو نام همان کتاب آسمانی مسلمانان است . کلمه ی « مجید» و « کریم » هر دو صفاتی بر قرآن هستند . ما دو قرآن نداریم که یکی کریم و یکی مجید باشد. قرآن یکی بیشتر نیست هم مجید است هم کریم. در سخنان چهارده معصوم علیه السَّلام صفاتی درباره ی قرآن بکار رفته است: راهنما، بهترین داستان ، نجات دهنده ، سودمندترین پند، بهار دل ها ، سعادت بزرگ. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله در طول عمر خود هرگز چیزی ننوشت. آن حضرت آیه های قرآن را برای مردم می خواند و گروهی از آنان که سواد داشتند ، قرآن را بر روی پوست حیوانات ، استخوان های پهن شتر ، چوب درختان یا پارچه های ابریشمی می نوشتند. این گروه در تاریخ به « کاتبان وحی » مشهورند. کلمه ی « کاتب» در زبان عربی به معنای نویسنده است.
تعداد کاتبان وحی :
تعداد کاتبان وحی گاه به ۴۰ نفر نیز می رسید که مهمترین آنها امیرمؤمنان علی ( ع) بود. آن حضرت اولین کسی بود که به نوشتن آیه های قرآن پرداخت و تا آخرین روزهای عمر پیامبر (ص) نیز به این کار ادامه داد. امام علی ( ع) فرمود است: به خدا قسم آیه ای نازل نشد مگر آن که پیامبر (ص) آن را بر من می خواند و تفسیر و معنای حقیقی آن را به من می آموخت. کسانی که در حال یادگیری قرآن هستند برای بهتر خواندن ، تمرین می کنند . گاهی قرآن را غلط می خوانند. غلط خواندن آنان گناه نیست، زیرا آنان عمدی این کار را نمی کنند. پس نباید از ترس غلط خواندن ، قرائت و تمرین برای بهتر خواندن آن را کنار بگذاریم. قرآن هواندن در راه رفتن اشکال ندارد بلکه استفاده از این فرصت برای خواندن کتاب خدا خیلی هم خوب است.
سوره:
سوره در زبان عربی از کلمه ی « سور» گرفته شده است و به معنای برج و باورهایی است که در گذشته ها دور تا دور شهر می کشیدند و چون هر سوره تعدادی از آیات را در دل خود جای داده است از این نظر مانند حصار شهر است که خانه های شهر را درون خود جای داده است . به همین دلیل به آن نیز سوره گفته اند.
برخی از اسامی قرآن:
کلام خداوند که بر آخرین پیامبرش نازل شده است و آخرین کتاب آسمانی است که در دست ماست، دارای نام های مختلفی می باشد که در خود کتاب به آنها اشاره شده است. اکنون به برخی از این اسامی که شهرت بیشتری دارند اشاره می کنیم تا کمکی باشد در جهت شناخت این کلام نورانی:
قرآن:
این نام در خود قرآن حدود 58 مورد یاد شده است. مانند «إنه لقرآن کریم»، «فإذا قرأت القرآن فاستعذ بالله»، ... اما در تشریح معنای کلمه ی «قرآن» نظریات مختلفی وجود دارد، از جمله امام شافعی می گوید: لفظ قرآن از هیچ مبدأی مشتق نشده است، بلکه خاصتاً برای کلام الهی وضع شده است. زجاج و لحیانی واژه قرآن را مهموز می دانند با این تفاوت که زجاج می گوید از (قرء) به معنی جمع و گردآوری چون قرآن جامع ثمرات کتب پیشین آسمانی است و به این علت آن را قرآن نامیده اند. ولی لحیانی عقیده اش بر آن است که مشتق از (قرء) به معنی قرائت و پیرو هم آوردن می باشد.
فراء می گوید: قرآن مشتق از قرائن است و قرائن جمع قرینه می باشد. از این جهت که هر یک از آیات قرآنی، قرینه و مؤید آیات دیگر می باشد. که البته در این مورد نظریات دیگری هم مطرح شده که از حوصله ی این مقاله بیرون است.
فرقان:
این کلمه در هفت مورد از قرآن به کار رفته که منظور از آن در دو مورد کتاب موسی (تورات) است و در دو مورد نیز قرآن است (تَبَارَكَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَكُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا) و در موارد دیگر معنای دیگری دارد. و چون قرآن، فارق میان حق و باطل است و آندو را از هم جدا می سازد، فرقان نامیده شده است.
کتاب:
در لغت به هر نوع نوشته ای، نوشتن و مکتوب کتاب گویند. در فقه و اصول مراد از کتاب قرآن کریم است که بین دفتین به طور متواتر و تحت محفاظت خداوند به ما رسیده است.
کلمه ی کتاب در قرآن حدود 255 مورد به کار رفته است که در موارد بسیاری مراد قرآن می باشد. مانند: (الر تِلْكَ آیَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُبِینٍ).
ذکر:
این کلمه در موارد متعددی از قرآن مورد استفاده قرار گرفته است که منظور از آن در برخی موارد قرآن کریم می باشد، مانند: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ)، (وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ أَفَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ).
تنزیل:
این کلمه چندین بار در قرآن مورد استفاده قرار گرفته است، مانند: (وَإِنَّهُ لَتَنْزِیلُ رَبِّ الْعَالَمِینَ)، از آنجایی که تنزیل غالباً بر نزول تدریجی قرآن دلالت دارد، و قرآن نیز به صورت تدریجی بر پیامبر (صلی الله علیه وسلم) نازل شده است، به این نام نامیده شده است.
اوصاف قران:
برای قران اوصاف متعددی نیز ذکر شده که برخی از آنها عبارتند از:
1) هدایتگر بسوی بهترین راه :
« ان هذا القران یهدی للتی هی اقوم » همانا این قران خلق را به راست ترین و استوار ترین راه هدایت می کند.
عقایدی را که قران ارائه می دهد مستقیم - روشن- قابل درک و خالی از هرگونه ابهام و خرافات است. نیروهای انسانی را بسیج می کند و میان انسان و قوانین طبیعت هماهنگی برقرار می سازد و راهی را هم که بدان هدایت می کند از نظر قوانین اجتماعی - اقتصادی و نظامات سیاسی- که بر جامعه انسانی حاکم می باشد- تکامل آفرین است هم جنبه های معنوی انسان را پرورش می دهد و هم جنبه های مادی او را از راهی که قران بدان هدایت می کند از نظر نظام حکومتی بر پا دارنده عدل و در هم کوبنده ستم و ستمگران است و خلاصه آنکه شیوه هدایت قران در تمام زمینه های اخلاقی- اجتماعی- اقتصادی و حکومتی بهترین و مستقیم ترین شیوه است.
2) پر برکت :
« و هذا ذکر مبارک انزلناه » و این یاد آورنده مبارکی است که آن را فرو فرستادیم. مبارک به معنای چیزی است که دارای خیر مستمر و مداوم باشد. این تعبیر در مورد قران اشاره به دوام استفاده جامعه انسانی از تعلیمات آن دارد و چون این کلمه بصورت مطلق بکار رفته افراط و تفریط حتی در عبادت و برنامه های اخلاقی حفظ می کند.
راهی که قران بدان هدایت می کند از نظر نظام حکومتی بر پا دارنده عدل و در هم کوبنده ستم و ستمگران است و خلاصه آنکه شیوه هدایت قران در تمام زمینه های اخلاقی- اجتماعی- اقتصادی و حکومتی بهترین و مستقیم ترین شیوه است.
3) شفا بخش و رحمت آور:
« یا ایها الناس قد جاءتکم موعظه من ربکم و شفاء لما فی الصدور وهدی و رحمه للمومنین » ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی برای آنچه در سینه هاست و هدایتی و رحمتی است برای مومنان. شفا اشاره به پاکسازی انواع بیماری های فکری- اخلاقی و روانی و رحمت اشاره به نوسازی و خو گرفتن به اخلاق الهی و شکوفایی فضائل در وجود انسان است و به تعبیر عرفا اولی به مقام تخلیه و دومی به مقام تحلیه اشاره دارد.
4) حکیم:
« تلک ایات الکتاب الحکیم » این آیات کتاب حکیم است( کتابی پر محتوا و استوار)! توصیف قران به حکیم یا بدلیل استحکام محتوای آن است که هرگز باطل به آن راه نمی یابد هرگونه خرافه را از خود دور می سازد جز حق نمی گوید و جز براه حق دعوت نمی کند و یا بدلیل آنست که این قران همچون دانشمند حکیمی است که در عین خاموشی با هزار زبان سخن می گویدذ تعلیم می دهد موعظه می نماید تشویق و انذار می کند داستانهای عبرت انگیز می گوید و خلاصه به تمام معنا دارای حکمت است.
5) بیانگر همه چیز:
« ونزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء وهدی و رحمه و بشری للمسلمین » و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز و مایه هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمین است!
تبیان یعنی ، بیانگر: با توجه بوسعت مفهوم کل شیء بخوبی می توان از این تعبیر استفاده کرد که در قران بیان همه چیز هست ولی با توجه به این نکته که قران کتاب تربیت و انسان سازی است و بمنظور تکامل فرد و جامعه در تمام جنبه های انسانی و معنوی نازل شده روشن می شود که منظور از همه چیز تمام چیزهایی است که برای پیمودن این راه لازم است و قران در این زمینه چیزی را فرو گذار نکرده است.
6) والا و با عظمت:
« بل هو قران مجید » بلکه آن قران با عظمت است. مجید از ماده مجد بمعنای شرافت گسترده است و از آنجا که قران عظمت و شرافتی بی پایان دارد کلمه مجید از هر نظر سزاوار آن است ظاهرش زیبا - محتوایش عظیم- دستوراتش عالی و برنامه هایش آموزنده و حیاتبخش است.
7) نفع رساننده بی پایان:
« انه لقران کریم » که آن قران کریمی است. توصیف قران به کریم اشاره به زیبایی های ظاهری قران از نظر فصاحت و بلاغت و نیز محتوای جالب آن است که نفع رساننده به تمام مردم است زیرا در آن معارفی وجود دارد که سعادت دنیا و آخرت آنها را تامین می کند.
8) نور:
« فامنوا بالله و رسوله والنور الذی انزلناه والله بما تعملون خبیر » بخدا و رسولش و نوری که ( همراه او) نازل کردیم ایمان آورید و خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است. چیزی که نور باشد هم خودش آشکار است و هم سبب ظهور و شناسایی حقایق دیگر می گردد. با تامل و تدبر در آیات قران کریم هم حقانیت قران ظاهر می شود و هم افراد بوسیله آن راه حق را از باطل می شناسد و می توانند آن راچراغ راه خود قرار دهند تا آنان را از ظلمات جهل و عناد و استکبار نجات دهد و به سرچشمه نور برساند. قران خوددر این باره میفرماید: « کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور » این کتابی است که بسوی تو نازل کردیم تا مردم را از تاریکی ها بسوی روشنایی ببری.
مکی و مدنی بودن آیات قرآن:
رسالت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) را از جهت زمان می توان به دو دوران تقسیم کرد: عهد اول دوران نبوت و عهد دوم وران نبوت.
عهد اول نبوت به دورانی اطلاق می شود که پیامبر هنوز در مکه بودند یعنی 12سال اول بعثت تا قبل از هجرت وعهد دوم از بعد از هجرت پیامبر به مدینه تا وفات ایشان.
آیاتی که در عهد اول نبوت بر پیامبر (صلی الله علیه وسلم) نازل شده است را آیات مکی و آنچه در عهد دوم بر ایشان نازل شده است را مدنی می نامند.
باید توجه داشت اعتبار مکی و مدنی بودن به زمان نزول آیات است نه به مکان یعنی هر قسمتی از قرآن که در عهد اول بر پیامبر نازل شده است را مکی می نامند حتی اگر در جایی غیر از مکه بر ایشان نازل شده باشد و همچنین آیاتی که در عهد دوم نازل شده است حتی اگر در مکه هم بر ایشان نازل شده باشد از جمله آیات مدنی به شمار می آید.
در آیات مکی اصول شرع و توحید و دلائل آن مورد بحث می باشد و تفصیلات قانونی در آن کم به چشم می خورد اما در سوره های مدنی غالبا بحث احکام، حدود و کفارات و سایر مسائل اخلاقی و اجتماعی مطرح شده است.
سوره هایی که به اتفاق علما مدنی هستند 20 سوره می باشند: 1- بقره 2- آل عمران 3- نساء 4- مائده 5- انفال 6- توبه 7- نور 8- احزاب 9- محمد 10- فتح 11- هجرات 12- حدید 13- مجادله 14- حشر 15- ممتحنه 16- جمعه 17- منافقون 18- طلاق 19- تحریم 20- نصر. دوازده سوره نیز در مکی و مدنی بودن آن اختلاف است که عبارتند از: 1- فاتحه 2- رعد 3- رحمن 4- صف 5- تغابن 6- مطففین 7- قدر 8- بینه 9- زلزله 10- اخلاص 11- فلق 12- ناس.
و بقیه ی سوره ها نیز به اتفاق مکی می باشند.
برای شناخت سوره های مکی و مدنی ضوابطی وجود دارد، از جمله: سوره هایی که در آن سجده وجود دارد مکی هستند - هر سوره ای که در آن خطاب (یَا أَیُّهَا النَّاسُ) وجود دارد و (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) نیست مکی می باشند جز سوره ی حج که در آن از خطاب (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) استفاده شده است در حالیکه سوره ی مکی می باشد.
در سوره های مکی لفظ (كَلَّا) وجود ندارد - سوره های مکی با حروف مقطعه شروع می شوند بجز بقره وآل عمران که با این حروف شروع شده در حالیکه مدنی می باشند.
لازم به ذکر است اعتبار مکی و مدنی بودن هر سوره، به اغلب آیات است، یعنی وقتی اغلب آیات در عهد مدینه نازل شده باشند، سوره مدنی است ولو اینکه آیه ای از آن در عهد مکه نازل شده باشند و یا برعکس مثل سوره ی حج که مکی می باشد ولی آیه های آخر آن یعنی از (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) در عهد مدینه نازل شده است.
قسم خوردن:
قسم خوردن به قرآن حرام نیست اما نباید برای هر کاری به این کتاب عزیز قسم بخوریم. البته بهتر است هیچ گاه به خدا ، قرآن و نام امامان علیهماالسّلام قسم نخوریم. در زبان عربی کلمه ی آیه به معنای علامت و نشانه است. آیه های قرآن را به این دلیل به این نام می خوانند که هر کدام نشانه ای از هدایت خداوند است و درستی سخن حضرت محمد (ص) است. جمع کلمه آیه، آیات است و اندازه هر آیه را پیامبر (ص) تعیین کرده است.
دانستنی های قرآن:
* قران دارای 114 سوره است
* قران دارای 6236 ایه استتست
* قران 114 بسم الله الرحمن الرحیم دارد
* قران دارای 120 حزب میباشد
* قران 30 جز دارد
* قران 115 بسم الله دارد
* قرآن 77701 کلمه دارد
* قرآن 1015030 نقطه دارد
* قرآن 39586 کسره دارد
* قرآن 93243 فتحه دارد
* قرآن 4804 ضمه دارد
* قرآن 19253 تشدید دارد
* 70بار نام قران در قران بكار رفته است
* سوره بقره با 286 آیه و 1621 کلمه و 25500 حرف، طولانی ترین سوره قرآن می باشد
* سوره کوثر با سه آیه و 10کلمه و 43 حرف کوتاهترین سوره قرآن می باشد
* بهترین نوشیدنی كه در قران به ان اشاره شده است شیر می باشد
* اولین کلمه ای که از قرآن نازل شده است «اِقرَأ»میباشد به معنی بخوان
* كوچكترین سوره قران كوثر میباشد
* اولین آیۀ نازل شده آیه اول سوره علق میباشد
* آخرین آیه نازل شده آیه281 سوره بقره است
* ایه 282 سوره بقره بزرگترین ایه قران است
* عظیم ترین ایات بسم الله الرحمن الرحیم میباشد
* بهترین خوردنی كه در قران ذكر شده عسل میباشد
* منقورترین كار حلال نزد خداوند طلاق است
* كوچكترین ایه قران مدها متان در سوره الرحمن است
* بهترین شب در قران شب قدر است
* بهترین ماه در قران ماه رمضان است
* بهترین سوره قران یسن است
* سوره حمد به مادر قران معروف است
* سوره فجر به سوره امام حسین ( ع) معروف ا
* سوره های اسرائ حدید حشر صف جمعه تغابن واعلی به مسبحات مشهورند
* 86 سوره مكی و 28 سوره مدنی است
* سوره یسن به قلب قران معروف است
* سوره های سجده فصلت نجم وعلق سجده واجب دارند
* سوره حمد به زبان بندگان نازل شده است
* قران كریم در سوره حمدد خلاصه شده است
* سوره توبه بسم الله الرحمن الرحیم ندارد
* سوره الرحمن به عروس قران معروف است
* سوره نمل دو بسم الله الرحمن الرحیم دارد
* تعداد 29سوره قران با حروف مقطعه اغاز می شوند
* سوره حمد دو مرتبه بر پیامبر اكرم ( ص) نازل شده یكبار در مدینه و یكبار در مكه
* در سوره های فلق و ناس به معوذتین معروفند
* سوره عادیات منسوب به حضرت علی(ع) است
* سوره اسرا به بنی اسرائیل معروف است
* 37 سوره قران در جز 30 قرار دارند
* سورهایی كه توصیه شده در نماز جمعه خوانده شود عبارتند از منافقون و جمعه
* سوره ای كه در شان اهل البیت ( ع) نازل شده سوره دهر است
* سوره حجرات سوره اخلاق و ادب است
* داستان گوساله پرستی بنی اسرائیل در سوره طه بیان شده است
* ایه الكرسی در سوره بقره قرار دارد
* ایه معروف و ان یكاد الذین كفروا... در سوره قلم قرار دارد
* دعای ربنا اتنافیالدنیا حسنه ...در سوره بقره ایه 201 میباشد
* در ایه 7 سوره احزاب نام پنج تن از پیامبران اولوالعزم بیان شده است
* ایه معروف امن یجیب المضطر اذا دعاه ویكشف اسو در سوره نمل ایه 62 میباشد
سوره هایی كه بیش از یك نام دارند:
* سوره حمد: فاتحه، السبع المثانی، اُمّ القرآن، فاتحة الكتاب، شفاء، اُمّ الكتاب، شافیة، فاتحة القرآن، وافیة، كافیة، اَساسْ، صلاة، كنز و شكر
* سوره علق: اِقرَءْ
* سوره الم نشرح: الانشراح، شرح
* سوره كافرون: جَحْدْ
* سوره اخلاص: توحید، صمد، نِسْبَة الرَّب
* سوره عبس: السفره الاعمی
* سوره شمس: نافهُ صالح
* سوره همزه: لُمَزه
* سوره ق: باسقات
* سوره اعراف: المص
* سوره اسراء: بنی اسرائیل
* سوره زمر: غُرَف
* سوره فصّلت: حم السجده، مصابیح
* سوره جاثیه: شریعه
* سوره سجده: مَضاجِع، لقمان، جُزُر و الم تنزیل
* سوره ملك: مُنحیه، واقعیّه و تبارك
* سوره نباء: عَمَّ، تَساوْل و مُعْصِرات
* سوره مطفّفین: تطْفیف
* سوره ممتحنه: امتحان، مَوَدَّه
* سوره قلم: نون
* سوره ماعون: اَراَیتَ، الدّین
* سوره فیل:اَلَم تَرَكَیْفَ
* سوره قدر: اِنّا اَنزلناه
* سوره قریش: الإیلاف
* سوره مرسلات: عرف
* سوره قمر: اِقْتَرَبَتِ السّاعه
* سوره فاطر: ملائكه
* سوره یوسف: اَحسن القصص
* سوره مؤمن: غافر،طول
* سوره شوری: حمعسق
* سوره نحل: نِعَمْ
* سوره معارج: سَاَلَ سائِل
* سوره انفطار: اِنْفَطَرَتْ
* سوره بقره: فسطاط القرآن
* سوره زلزال: زَلزَلَهً
* سوره محمد صلی علیه و آله : قتال
* سوره طلاق: النّساء القَصری
تعداد کاتبان وحی گاه به ۴۰ نفر نیز می رسید که مهمترین آنها امیرمؤمنان علی ( ع) بود. آن حضرت اولین کسی بود که به نوشتن آیه های قرآن پرداخت و تا آخرین روزهای عمر پیامبر (ص) نیز به این کار ادامه داد. امام علی ( ع) فرمود است: به خدا قسم آیه ای نازل نشد مگر آن که پیامبر (ص) آن را بر من می خواند و تفسیر و معنای حقیقی آن را به من می آموخت. کسانی که در حال یادگیری قرآن هستند برای بهتر خواندن ، تمرین می کنند . گاهی قرآن را غلط می خوانند. غلط خواندن آنان گناه نیست، زیرا آنان عمدی این کار را نمی کنند. پس نباید از ترس غلط خواندن ، قرائت و تمرین برای بهتر خواندن آن را کنار بگذاریم. قرآن هواندن در راه رفتن اشکال ندارد بلکه استفاده از این فرصت برای خواندن کتاب خدا خیلی هم خوب است.
سوره:
سوره در زبان عربی از کلمه ی « سور» گرفته شده است و به معنای برج و باورهایی است که در گذشته ها دور تا دور شهر می کشیدند و چون هر سوره تعدادی از آیات را در دل خود جای داده است از این نظر مانند حصار شهر است که خانه های شهر را درون خود جای داده است . به همین دلیل به آن نیز سوره گفته اند.
برخی از اسامی قرآن:
کلام خداوند که بر آخرین پیامبرش نازل شده است و آخرین کتاب آسمانی است که در دست ماست، دارای نام های مختلفی می باشد که در خود کتاب به آنها اشاره شده است. اکنون به برخی از این اسامی که شهرت بیشتری دارند اشاره می کنیم تا کمکی باشد در جهت شناخت این کلام نورانی:
قرآن:
این نام در خود قرآن حدود 58 مورد یاد شده است. مانند «إنه لقرآن کریم»، «فإذا قرأت القرآن فاستعذ بالله»، ... اما در تشریح معنای کلمه ی «قرآن» نظریات مختلفی وجود دارد، از جمله امام شافعی می گوید: لفظ قرآن از هیچ مبدأی مشتق نشده است، بلکه خاصتاً برای کلام الهی وضع شده است. زجاج و لحیانی واژه قرآن را مهموز می دانند با این تفاوت که زجاج می گوید از (قرء) به معنی جمع و گردآوری چون قرآن جامع ثمرات کتب پیشین آسمانی است و به این علت آن را قرآن نامیده اند. ولی لحیانی عقیده اش بر آن است که مشتق از (قرء) به معنی قرائت و پیرو هم آوردن می باشد.
فراء می گوید: قرآن مشتق از قرائن است و قرائن جمع قرینه می باشد. از این جهت که هر یک از آیات قرآنی، قرینه و مؤید آیات دیگر می باشد. که البته در این مورد نظریات دیگری هم مطرح شده که از حوصله ی این مقاله بیرون است.
فرقان:
این کلمه در هفت مورد از قرآن به کار رفته که منظور از آن در دو مورد کتاب موسی (تورات) است و در دو مورد نیز قرآن است (تَبَارَكَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِیَكُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا) و در موارد دیگر معنای دیگری دارد. و چون قرآن، فارق میان حق و باطل است و آندو را از هم جدا می سازد، فرقان نامیده شده است.
کتاب:
در لغت به هر نوع نوشته ای، نوشتن و مکتوب کتاب گویند. در فقه و اصول مراد از کتاب قرآن کریم است که بین دفتین به طور متواتر و تحت محفاظت خداوند به ما رسیده است.
کلمه ی کتاب در قرآن حدود 255 مورد به کار رفته است که در موارد بسیاری مراد قرآن می باشد. مانند: (الر تِلْكَ آیَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُبِینٍ).
ذکر:
این کلمه در موارد متعددی از قرآن مورد استفاده قرار گرفته است که منظور از آن در برخی موارد قرآن کریم می باشد، مانند: (إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ)، (وَهَذَا ذِكْرٌ مُبَارَكٌ أَنْزَلْنَاهُ أَفَأَنْتُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ).
تنزیل:
این کلمه چندین بار در قرآن مورد استفاده قرار گرفته است، مانند: (وَإِنَّهُ لَتَنْزِیلُ رَبِّ الْعَالَمِینَ)، از آنجایی که تنزیل غالباً بر نزول تدریجی قرآن دلالت دارد، و قرآن نیز به صورت تدریجی بر پیامبر (صلی الله علیه وسلم) نازل شده است، به این نام نامیده شده است.
اوصاف قران:
برای قران اوصاف متعددی نیز ذکر شده که برخی از آنها عبارتند از:
1) هدایتگر بسوی بهترین راه :
« ان هذا القران یهدی للتی هی اقوم » همانا این قران خلق را به راست ترین و استوار ترین راه هدایت می کند.
عقایدی را که قران ارائه می دهد مستقیم - روشن- قابل درک و خالی از هرگونه ابهام و خرافات است. نیروهای انسانی را بسیج می کند و میان انسان و قوانین طبیعت هماهنگی برقرار می سازد و راهی را هم که بدان هدایت می کند از نظر قوانین اجتماعی - اقتصادی و نظامات سیاسی- که بر جامعه انسانی حاکم می باشد- تکامل آفرین است هم جنبه های معنوی انسان را پرورش می دهد و هم جنبه های مادی او را از راهی که قران بدان هدایت می کند از نظر نظام حکومتی بر پا دارنده عدل و در هم کوبنده ستم و ستمگران است و خلاصه آنکه شیوه هدایت قران در تمام زمینه های اخلاقی- اجتماعی- اقتصادی و حکومتی بهترین و مستقیم ترین شیوه است.
2) پر برکت :
« و هذا ذکر مبارک انزلناه » و این یاد آورنده مبارکی است که آن را فرو فرستادیم. مبارک به معنای چیزی است که دارای خیر مستمر و مداوم باشد. این تعبیر در مورد قران اشاره به دوام استفاده جامعه انسانی از تعلیمات آن دارد و چون این کلمه بصورت مطلق بکار رفته افراط و تفریط حتی در عبادت و برنامه های اخلاقی حفظ می کند.
راهی که قران بدان هدایت می کند از نظر نظام حکومتی بر پا دارنده عدل و در هم کوبنده ستم و ستمگران است و خلاصه آنکه شیوه هدایت قران در تمام زمینه های اخلاقی- اجتماعی- اقتصادی و حکومتی بهترین و مستقیم ترین شیوه است.
3) شفا بخش و رحمت آور:
« یا ایها الناس قد جاءتکم موعظه من ربکم و شفاء لما فی الصدور وهدی و رحمه للمومنین » ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی برای آنچه در سینه هاست و هدایتی و رحمتی است برای مومنان. شفا اشاره به پاکسازی انواع بیماری های فکری- اخلاقی و روانی و رحمت اشاره به نوسازی و خو گرفتن به اخلاق الهی و شکوفایی فضائل در وجود انسان است و به تعبیر عرفا اولی به مقام تخلیه و دومی به مقام تحلیه اشاره دارد.
4) حکیم:
« تلک ایات الکتاب الحکیم » این آیات کتاب حکیم است( کتابی پر محتوا و استوار)! توصیف قران به حکیم یا بدلیل استحکام محتوای آن است که هرگز باطل به آن راه نمی یابد هرگونه خرافه را از خود دور می سازد جز حق نمی گوید و جز براه حق دعوت نمی کند و یا بدلیل آنست که این قران همچون دانشمند حکیمی است که در عین خاموشی با هزار زبان سخن می گویدذ تعلیم می دهد موعظه می نماید تشویق و انذار می کند داستانهای عبرت انگیز می گوید و خلاصه به تمام معنا دارای حکمت است.
5) بیانگر همه چیز:
« ونزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء وهدی و رحمه و بشری للمسلمین » و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز و مایه هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمین است!
تبیان یعنی ، بیانگر: با توجه بوسعت مفهوم کل شیء بخوبی می توان از این تعبیر استفاده کرد که در قران بیان همه چیز هست ولی با توجه به این نکته که قران کتاب تربیت و انسان سازی است و بمنظور تکامل فرد و جامعه در تمام جنبه های انسانی و معنوی نازل شده روشن می شود که منظور از همه چیز تمام چیزهایی است که برای پیمودن این راه لازم است و قران در این زمینه چیزی را فرو گذار نکرده است.
6) والا و با عظمت:
« بل هو قران مجید » بلکه آن قران با عظمت است. مجید از ماده مجد بمعنای شرافت گسترده است و از آنجا که قران عظمت و شرافتی بی پایان دارد کلمه مجید از هر نظر سزاوار آن است ظاهرش زیبا - محتوایش عظیم- دستوراتش عالی و برنامه هایش آموزنده و حیاتبخش است.
7) نفع رساننده بی پایان:
« انه لقران کریم » که آن قران کریمی است. توصیف قران به کریم اشاره به زیبایی های ظاهری قران از نظر فصاحت و بلاغت و نیز محتوای جالب آن است که نفع رساننده به تمام مردم است زیرا در آن معارفی وجود دارد که سعادت دنیا و آخرت آنها را تامین می کند.
8) نور:
« فامنوا بالله و رسوله والنور الذی انزلناه والله بما تعملون خبیر » بخدا و رسولش و نوری که ( همراه او) نازل کردیم ایمان آورید و خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است. چیزی که نور باشد هم خودش آشکار است و هم سبب ظهور و شناسایی حقایق دیگر می گردد. با تامل و تدبر در آیات قران کریم هم حقانیت قران ظاهر می شود و هم افراد بوسیله آن راه حق را از باطل می شناسد و می توانند آن راچراغ راه خود قرار دهند تا آنان را از ظلمات جهل و عناد و استکبار نجات دهد و به سرچشمه نور برساند. قران خوددر این باره میفرماید: « کتاب انزلناه الیک لتخرج الناس من الظلمات الی النور » این کتابی است که بسوی تو نازل کردیم تا مردم را از تاریکی ها بسوی روشنایی ببری.
مکی و مدنی بودن آیات قرآن:
رسالت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) را از جهت زمان می توان به دو دوران تقسیم کرد: عهد اول دوران نبوت و عهد دوم وران نبوت.
عهد اول نبوت به دورانی اطلاق می شود که پیامبر هنوز در مکه بودند یعنی 12سال اول بعثت تا قبل از هجرت وعهد دوم از بعد از هجرت پیامبر به مدینه تا وفات ایشان.
آیاتی که در عهد اول نبوت بر پیامبر (صلی الله علیه وسلم) نازل شده است را آیات مکی و آنچه در عهد دوم بر ایشان نازل شده است را مدنی می نامند.
باید توجه داشت اعتبار مکی و مدنی بودن به زمان نزول آیات است نه به مکان یعنی هر قسمتی از قرآن که در عهد اول بر پیامبر نازل شده است را مکی می نامند حتی اگر در جایی غیر از مکه بر ایشان نازل شده باشد و همچنین آیاتی که در عهد دوم نازل شده است حتی اگر در مکه هم بر ایشان نازل شده باشد از جمله آیات مدنی به شمار می آید.
در آیات مکی اصول شرع و توحید و دلائل آن مورد بحث می باشد و تفصیلات قانونی در آن کم به چشم می خورد اما در سوره های مدنی غالبا بحث احکام، حدود و کفارات و سایر مسائل اخلاقی و اجتماعی مطرح شده است.
سوره هایی که به اتفاق علما مدنی هستند 20 سوره می باشند: 1- بقره 2- آل عمران 3- نساء 4- مائده 5- انفال 6- توبه 7- نور 8- احزاب 9- محمد 10- فتح 11- هجرات 12- حدید 13- مجادله 14- حشر 15- ممتحنه 16- جمعه 17- منافقون 18- طلاق 19- تحریم 20- نصر. دوازده سوره نیز در مکی و مدنی بودن آن اختلاف است که عبارتند از: 1- فاتحه 2- رعد 3- رحمن 4- صف 5- تغابن 6- مطففین 7- قدر 8- بینه 9- زلزله 10- اخلاص 11- فلق 12- ناس.
و بقیه ی سوره ها نیز به اتفاق مکی می باشند.
برای شناخت سوره های مکی و مدنی ضوابطی وجود دارد، از جمله: سوره هایی که در آن سجده وجود دارد مکی هستند - هر سوره ای که در آن خطاب (یَا أَیُّهَا النَّاسُ) وجود دارد و (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) نیست مکی می باشند جز سوره ی حج که در آن از خطاب (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) استفاده شده است در حالیکه سوره ی مکی می باشد.
در سوره های مکی لفظ (كَلَّا) وجود ندارد - سوره های مکی با حروف مقطعه شروع می شوند بجز بقره وآل عمران که با این حروف شروع شده در حالیکه مدنی می باشند.
لازم به ذکر است اعتبار مکی و مدنی بودن هر سوره، به اغلب آیات است، یعنی وقتی اغلب آیات در عهد مدینه نازل شده باشند، سوره مدنی است ولو اینکه آیه ای از آن در عهد مکه نازل شده باشند و یا برعکس مثل سوره ی حج که مکی می باشد ولی آیه های آخر آن یعنی از (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) در عهد مدینه نازل شده است.
قسم خوردن:
قسم خوردن به قرآن حرام نیست اما نباید برای هر کاری به این کتاب عزیز قسم بخوریم. البته بهتر است هیچ گاه به خدا ، قرآن و نام امامان علیهماالسّلام قسم نخوریم. در زبان عربی کلمه ی آیه به معنای علامت و نشانه است. آیه های قرآن را به این دلیل به این نام می خوانند که هر کدام نشانه ای از هدایت خداوند است و درستی سخن حضرت محمد (ص) است. جمع کلمه آیه، آیات است و اندازه هر آیه را پیامبر (ص) تعیین کرده است.
دانستنی های قرآن:
* قران دارای 114 سوره است
* قران دارای 6236 ایه استتست
* قران 114 بسم الله الرحمن الرحیم دارد
* قران دارای 120 حزب میباشد
* قران 30 جز دارد
* قران 115 بسم الله دارد
* قرآن 77701 کلمه دارد
* قرآن 1015030 نقطه دارد
* قرآن 39586 کسره دارد
* قرآن 93243 فتحه دارد
* قرآن 4804 ضمه دارد
* قرآن 19253 تشدید دارد
* 70بار نام قران در قران بكار رفته است
* سوره بقره با 286 آیه و 1621 کلمه و 25500 حرف، طولانی ترین سوره قرآن می باشد
* سوره کوثر با سه آیه و 10کلمه و 43 حرف کوتاهترین سوره قرآن می باشد
* بهترین نوشیدنی كه در قران به ان اشاره شده است شیر می باشد
* اولین کلمه ای که از قرآن نازل شده است «اِقرَأ»میباشد به معنی بخوان
* كوچكترین سوره قران كوثر میباشد
* اولین آیۀ نازل شده آیه اول سوره علق میباشد
* آخرین آیه نازل شده آیه281 سوره بقره است
* ایه 282 سوره بقره بزرگترین ایه قران است
* عظیم ترین ایات بسم الله الرحمن الرحیم میباشد
* بهترین خوردنی كه در قران ذكر شده عسل میباشد
* منقورترین كار حلال نزد خداوند طلاق است
* كوچكترین ایه قران مدها متان در سوره الرحمن است
* بهترین شب در قران شب قدر است
* بهترین ماه در قران ماه رمضان است
* بهترین سوره قران یسن است
* سوره حمد به مادر قران معروف است
* سوره فجر به سوره امام حسین ( ع) معروف ا
* سوره های اسرائ حدید حشر صف جمعه تغابن واعلی به مسبحات مشهورند
* 86 سوره مكی و 28 سوره مدنی است
* سوره یسن به قلب قران معروف است
* سوره های سجده فصلت نجم وعلق سجده واجب دارند
* سوره حمد به زبان بندگان نازل شده است
* قران كریم در سوره حمدد خلاصه شده است
* سوره توبه بسم الله الرحمن الرحیم ندارد
* سوره الرحمن به عروس قران معروف است
* سوره نمل دو بسم الله الرحمن الرحیم دارد
* تعداد 29سوره قران با حروف مقطعه اغاز می شوند
* سوره حمد دو مرتبه بر پیامبر اكرم ( ص) نازل شده یكبار در مدینه و یكبار در مكه
* در سوره های فلق و ناس به معوذتین معروفند
* سوره عادیات منسوب به حضرت علی(ع) است
* سوره اسرا به بنی اسرائیل معروف است
* 37 سوره قران در جز 30 قرار دارند
* سورهایی كه توصیه شده در نماز جمعه خوانده شود عبارتند از منافقون و جمعه
* سوره ای كه در شان اهل البیت ( ع) نازل شده سوره دهر است
* سوره حجرات سوره اخلاق و ادب است
* داستان گوساله پرستی بنی اسرائیل در سوره طه بیان شده است
* ایه الكرسی در سوره بقره قرار دارد
* ایه معروف و ان یكاد الذین كفروا... در سوره قلم قرار دارد
* دعای ربنا اتنافیالدنیا حسنه ...در سوره بقره ایه 201 میباشد
* در ایه 7 سوره احزاب نام پنج تن از پیامبران اولوالعزم بیان شده است
* ایه معروف امن یجیب المضطر اذا دعاه ویكشف اسو در سوره نمل ایه 62 میباشد
سوره هایی كه بیش از یك نام دارند:
* سوره حمد: فاتحه، السبع المثانی، اُمّ القرآن، فاتحة الكتاب، شفاء، اُمّ الكتاب، شافیة، فاتحة القرآن، وافیة، كافیة، اَساسْ، صلاة، كنز و شكر
* سوره علق: اِقرَءْ
* سوره الم نشرح: الانشراح، شرح
* سوره كافرون: جَحْدْ
* سوره اخلاص: توحید، صمد، نِسْبَة الرَّب
* سوره عبس: السفره الاعمی
* سوره شمس: نافهُ صالح
* سوره همزه: لُمَزه
* سوره ق: باسقات
* سوره اعراف: المص
* سوره اسراء: بنی اسرائیل
* سوره زمر: غُرَف
* سوره فصّلت: حم السجده، مصابیح
* سوره جاثیه: شریعه
* سوره سجده: مَضاجِع، لقمان، جُزُر و الم تنزیل
* سوره ملك: مُنحیه، واقعیّه و تبارك
* سوره نباء: عَمَّ، تَساوْل و مُعْصِرات
* سوره مطفّفین: تطْفیف
* سوره ممتحنه: امتحان، مَوَدَّه
* سوره قلم: نون
* سوره ماعون: اَراَیتَ، الدّین
* سوره فیل:اَلَم تَرَكَیْفَ
* سوره قدر: اِنّا اَنزلناه
* سوره قریش: الإیلاف
* سوره مرسلات: عرف
* سوره قمر: اِقْتَرَبَتِ السّاعه
* سوره فاطر: ملائكه
* سوره یوسف: اَحسن القصص
* سوره مؤمن: غافر،طول
* سوره شوری: حمعسق
* سوره نحل: نِعَمْ
* سوره معارج: سَاَلَ سائِل
* سوره انفطار: اِنْفَطَرَتْ
* سوره بقره: فسطاط القرآن
* سوره زلزال: زَلزَلَهً
* سوره محمد صلی علیه و آله : قتال
* سوره طلاق: النّساء القَصری
منابع:
تاریخ قران محمودرامیار
تفسیر نمونه ناصر مکارم شیرازی
مجمع البیان فضل بن حسن طبرسی
تحریر الوسیله امام خمینی ره
تاریخ قران کریم سید محمد باقر حجتی.
سایت مجتمع دینی بستک
دفتر فرهنگی اسلامی دانشگاه
سایت دارالقرآن حکیم نجف آباد
جمع آوری و ویرایش: وبلاگ فرهنگی قرآنی،قرآن من
